TRƯỜNG HỢP NGỘ ĐẠO
CỦA NGÀI XÁ LỢI PHẤT
Trong Luật Tạng ghi lại khi ngài Xá Lợi Phất chưa xuất gia theo Phật, một hôm gặp ngài Assaji, một trong năm vị A La Hán đệ tử đầu tiên của Phật, ông hỏi đạo. Ngài Assaji, tóm kết giáo lý của đức Phật bằng hai câu kệ:
“Về các pháp phát sinh do nguyên nhân, nguyên nhân ấy, Như Lai đã chỉ rõ,
Và cũng chỉ dạy cách chấm dứt, đó là giáo huấn của vị Đại Sa Môn”.
(Ye dharmā hetuprabhavā hetuṃ teṣām tathāgataḥ hyavadat,
Teṣāṃ ca yo nirodha evam vādῑ mahāśramaṇaḥ.)
(Ye dhammā hetuppabhavā tesaṃ hetuṃ tathāgato āha-tesañ ca yo nirodha evaṃcadῑ mahāsamaṇo.)
(Those things which proceed from a cause, of those the Tathāgata has told the cause.
And that which is their stopping - the Great Recluse has such a doctrine.)
Sau khi nghe câu này, ngài Xá Lợi Phất đã ngộ được lý Duyên Khởi của hiện tượng, sau đó quy y theo Phật.
Mẫu chuyện này xảy ra như sau:
Một hôm, Assaji đi trì bình. Ông bước đi từ tốn và mắt nhìn xuống, để lộ trên gương mặt vẻ trang nghiêm và bình thản từ nội tâm.
Xá Lợi Phất cũng đang trì bình, trông thấy ông với phong thái cao quý và trang nghiêm, ông nghĩ rằng trước đây ông chưa bao giờ gặp một vị tăng có phong thái trang nghiêm như thế.
Trưởng lão Assaji khất thực từ nhà nầy đến nhà kia, và khi đã đủ thực phẩm ông trở về. Xá Lợi Phất đi theo sau ông và kính cẩn hầu trong khi ông thọ thực.
Bữa thọ thực xong, Xá Lợi Phất trao đổi những lời chào hỏi lịch sự với vị trưởng lão và bày tỏ lòng ngưỡng mộ của mình bằng những lời sau đây:
– Kính ngài, ngũ quan của ngài thật là bình thản và an tịnh. Nước da của ngài thật là sáng sủa và trong trẻo. Vì mục đích nào, ngài thoát ly thế tục? Ai là vị thầy của ngài? Và ngài truyền bá giáo lý của ai?
Gương mặt Assaji bừng sáng lên với tình thương và sự tôn kính khi ngài đáp lại:
- Này đạo hữu, có một bậc Đại Ẩn Dật, con trai của dòng họ Thích Ca, người đã ra đi từ thị tộc Thích Ca. Dưới đấng Thế Tôn đó, tôi đã thoát ly. Đấng Tôn kính đó là tôn sư của tôi, và tôi đã truyền bá giáo pháp của Ngài.
– Có phải người mới đến Vương Xá không? Ông ấy nắm giữ giáo lý gì? Ông ấy dạy ngài giáo lý gì?
Assaji hiểu điều đức Phật dạy, nhưng đó là sự nội chứng và ông không thể đặt ra thành ngôn ngữ. Cuối cùng ông đáp:
– Tôi chỉ là người sơ cơ. Tôi chỉ mới thọ giới cụ túc. Tôi biết lời dạy của đức Phật là xác thực, nhưng tôi không thể giải thích đầy đủ cho đạo hữu.
Xá Lợi Phất nghĩ rằng vị thầy của Assaji có thể nói cho mình biết sự bí ẩn của pháp Bất Diệt, và Xá Lợi Phất tiếp tục hỏi:
– Ngài không thể chỉ giáo cho tôi ngay cả một ít sao? Tôi chỉ muốn biết chính tinh thần của pháp đó.
Assaji suy nghĩ hồi lâu, rồi dạy Xá Lợi Phất cốt tủy giáo lý của đức Phật trong hai câu kệ nổi tiếng như sau:
“Về các pháp phát sanh do nguyên nhân, nguyên nhân ấy, Như Lai đã chỉ rõ,
Và cũng chỉ dạy cách chấm dứt, đó là giáo huấn của vị Đại Sa Môn”.
(Trích trong Đời sống và Công trình của Đại đức Xá Lợi Phất, của tỳ kheo Huyền Vi, trang 22-1971)
Đây không phải là câu trả lời có ý thuyết phục các nhà hiền triết nào đó mà họ đi lang thang khắp miền quê, cố tìm những cuộc đấu trí với bất cứ người nào mà họ thách thức đấu trí, nhưng Xá Lợi Phất không phải là hạng người trong số đó. Từ lâu, ông cố tìm sự thể hội nơi nội tâm, và khi nghe Assaji nói, ánh sáng đột ngột rực lên trong ông, và ông nói:
– Có phải cái gì có sanh đều có diệt không?
Assaji đáp:
- Vâng.
- Và đàng sau Hữu và Phi Hữu, đàng sau Sinh và Diệt, là cái Bất Diệt phải không?
Assaji đáp lại lần nữa:
– Vâng!
Xá Lợi Phất tiếp:
– Sự chấm dứt luân hồi và sự tìm thấy cái Bất Tử — sinh diệt và tất cả điều gì hiện hữu và chấm dứt hiện hữu — gợn sóng lăn tăn trên vũng nước thời gian — có sinh đều có diệt — và dưới lòng vực thẳm là cái Bất Diệt. Thưa ngài, ngài đã chỉ cho tôi sự bí ẩn của Bất Diệt, sự bí ẩn của Không Sầu Khổ.
Assaji quả quyết:
– Không phải tôi, mà là đức Phật. Hãy đi với tôi và tôi sẽ đưa đạo hữu đến đức Phật.
(Trích trong Dấu chân Đức Phật Cồ Đàm, chương II, trang 30-31, của bà Marie Beuzeville Byles-1957)
Xá Lợi Phất khi nghe bài pháp của tỳ kheo Assaji lập tức giác ngộ. Tất cả nghi tình về sự hiện hữu đều bị xua tan lập tức.
Hòa Thượng Thích Thông Triệt
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D264865872.-%3B)