Triệt Như TTVN73: MỘT ĐỜI MỘNG DU

Triệt Như - Tâm Tình Với Nhau - Bài 73

MỘT ĐỜI MỘNG DU

Cô nhớ trong một bài viết đầu tiên, có câu này: “Tổ Đình năm nay tươi đẹp lạ kỳ”. Bây giờ ngẫm nghĩ lại câu này, đúng với tâm cô lúc đó, tuy nhiên   có thể không đúng sự thật, với người khác.

Mỗi năm vào dịp gần Tết, khi Thầy còn khỏe, Thầy thường mua hoa về trồng ở sân trước, đón mừng xuân, và ngày Lễ Truyền Thống tiếp theo, thiền sinh khắp nơi tụ hội bay về mừng tuổi Thầy. Vườn nhà cũng có sẵn bao nhiêu là hoa, cây trái. Như trên ngọn đồi phía sau, Thầy đã trồng mấy chục gốc đào, loại đào hoa màu hồng đỏ, vì không chủ ý ăn trái. Rải rác trong sân cũng có nhiều gốc đào, đàng sau pho tượng Đức Bổn sư có một gốc đào trắng, đơm chi chít là hoa, đàng sau pho tượng đức Quan thế Âm, một gốc đào hoa màu đỏ thắm, trước mặt  đức Quan Thế Âm cũng có mấy gốc đào màu trắng và hồng chen nhau trên một cây.

Những năm mới tạo dựng thiền viện, Thầy trồng cây ăn trái rất nhiều. Nào là bưởi, tàng lá xum xuê, trái nặng oằn xuống gần đất, quý sư cô không hái, để dành cho thiền sinh Tết lên hái lộc. Mùa hè thì có mấy cây táo trái nhỏ mà ngọt và dòn rụm. Mỗi khi đi qua, đưa mắt nhìn nó, thiệt là mát mắt. Thiền sinh lên chơi, mỗi em hái một bịch táo đem về. Mùa đông thì có hồng dòn, cả chục cây. Thầy trồng nhiều là vì đất rộng, thiền sinh về đông trong các khóa tu. Lại có 3 giếng nước tha hồ tưới. 

Đó là nói chuyện ngày xưa, cũng “vang bóng một thời.” Nhưng rồi, lần lần sau này, thời tiết thay đổi. Có vài năm ít mưa, mùa hè nắng nóng, giếng cũng cạn nước. Cây cối héo dần, khô luôn. Dầu cho tưới nước của thành phố cũng không cứu vãn nỗi. Chỉ có cây tiêu và cây tùng bách là loại cổ thụ thì sống được ở vùng đồi núi này. Gốc đào trắng sau lưng tượng Đức Bổn sư, gốc đào đỏ sau lưng tượng đức Quan Thế Âm, và mấy chục gốc đào trên đồi đều khô héo chết dần. Mấy gốc bưởi cũng vậy. Cây mimosa hoa vàng cũng không còn. Mấy gốc hồng dòn còn sống nhưng èo uột không có trái. So với ngày xưa, bây giờ xem như không còn gì.

Nhưng thời gian trước, những năm tháng “huy hoàng” đó, cô đâu có ở tổ đình được nhiều. Trong vòng 15 năm có lẽ, cô đi khắp nơi. Chỉ có dịp Tết và an cư là ở Tổ Đình thôi. Ngoài ra mỗi tháng bay về lại tổ đình có mấy ngày, chỉ kịp sắp xếp lại hành lý rồi đi tiếp, không có thời gian rảnh đi ra thăm vườn. Làm sao thảnh thơi ngắm nhìn thưởng thức cỏ cây hoa lá. Cũng không được thưởng thức trái cây. Có lần, sư cô Phúc Trí để dành mấy chục trái táo trong một cái bao có đề tên cô, cất trong tủ lạnh, chờ cô về cho cô thưởng thức. Ăn táo mà trong tâm bồi hồi, tình nghĩa của tăng đoàn đối với nhau hơn tình ruột thịt. Mới đây cô phát hiện có nấm tràm còn trong nhà bếp. Lúc trước, sư cô PT biết cô thích nấm tràm, nhờ bà con bên VN mua gởi qua. Rồi chờ cô về mới làm ăn chung. Bữa nay cô mới thấy còn một bịch trong tủ, cầm lên xem, cũng thấy chạnh lòng. Vật thì còn đây mà người thì xa rồi. Cô đã về vì sức khỏe yếu.

Cô kể ra tỉ mỉ không phải kể công đi đây đi đó mà quên đời sống riêng mình. Cô chỉ muốn nói là cô mới nhận ra câu: “Tổ Đình năm nay mùa xuân tươi đẹp lạ kỳ”, dường như không đúng, trong lúc có một thiền sinh về thăm tổ đình, cảm thấy tổ đình hiu quạnh hoang vắng u buồn. Khi không có Thầy (vì Thầy đã qua thiền viện Chân Như- Texas từ mùa hạ 2018). Thiền sinh “thi sĩ” này đã dán trên vách phòng ăn mấy câu thơ viết tay, nét chữ đẹp ngọt ngào mà ý thơ thì nặng trĩu:

“Thiền trang, hoang vắng, tịch liêu quá !

Chánh điện, im lìm, tiếng Nam mô !

Tổ đình, vắng tanh, áo màu khói !

Thiền viện Tánh Không, vắng bóng người !

Ta từ ngàn dặm, thăm chốn cũ !

Chùa xưa, tháp cũ, vắng hoang sơ !”

Tổ đình, ngày 4-9-2019 K.L.

Lúc đó, cô từ xa bay về sau khóa tu, đọc mấy câu thơ này, thấy mình cũng ngẩn ngơ. Đó là mùa thu năm trước.

Bây giờ cũng đang là mùa thu.  Nhắn với “ông thi sĩ” :

“Hãy về đây, thăm sân vườn cũ,

Thiên nhiên hoa lá vẫn đang cười”.

Từ đầu năm nay, theo lệnh “Stay home”, cô được trụ tại Tổ đình một thời gian dài, nhìn ngắm mỗi ngày khung cảnh trước mắt, mới khám phá ra nhiều cái thú vị. Thiên nhiên ở Tổ Đình tươi đẹp lạ kỳ!

Tháng hai cô bắt đầu an cư tại  tổ đình, thấy hoa tím sao mà nhiều và đẹp, nhất là bao quanh khu vực tổ Bồ Đề Đạt Ma, nhiều khóm hoa tím thẫm mà tươi thắm. Hoa mười giờ nên mọc tràn lan. Dọc đường thiền hành cũng có. Lúc trước, xe chạy qua vùng nhà quê này, nhìn lên những ngôi nhà trên đồi cao, trồng một dãy hoa toàn màu tím, rực rỡ, ngôi nhà như thêm phần diễm lệ. Chà, phải chi mình cũng trồng hoa tím đẹp như vậy. Không ngờ mùa xuân năm nay vườn nhà mình cũng có nhiều hoa tím.

Trong vườn có thêm hai cây hoa tim tím nữa. Hình dung tương tự hoa lan, yểu điệu. Nhưng đây là cây cao cũng khoảng 6 thước, đơm hoa rất nhiều, màu tím nhạt, màu hồng hồng, hoa nào cũng tươi.

Vườn nhà chỉ có một bụi hoa hồng vàng thôi, năm nay hoa nhiều. Nói vậy chứ thực sự không biết những năm trước có ra hoa hay không. Hoa búp thấy ngây thơ chưa biết làm duyên. Mấy hôm sau, he hé mắt ra nhìn. Hôm sau đưa nhè nhẹ một cánh hoa ra e ấp. Sáng hôm sau thấy ve vẩy thêm một cánh hoa nữa. Rồi cứ bung ra từ từ, thiệt là dễ thương. Đong đưa, nắng ấm, gió mát. Hoa nào cũng quá đẹp. Hình dáng, màu sắc. Trong mát thì màu khác, trong nắng lại màu khác.

Những cảm hứng này, cô đã nắm bắt lại nhanh chóng trong cái lô hình ảnh của mấy bộ “slideshow” Giới thiệu Tổ Đình, mùa Xuân, mùa Hạ 2020 vừa gởi ra cho các em xem. Bài viết “Ai tri âm đó” cũng muốn diễn tả cái niềm bâng khuâng của mình khi ngắm hai đóa hoa nhỏ xíu màu tim tím hồng hồng, vươn lên, vươn lên thiệt cao 7 hay 8 tấc khỏi thân cây trên mặt đất. Hai gốc khác nhau, mỗi gốc chỉ có một đóa hoa thôi. Vậy mà khi vươn lên cao, hai đóa hoa lại tới gần nhau và quay mặt kề cận thân thiết bên nhau, như đang thì thầm tâm sự.

Bộ hình ảnh mùa thu cũng có nét quyến rũ khác. Gần bên pho tượng Đức Quán Thế Âm, có mấy khóm hoa Huệ, màu hồng hồng. Rất thơm. Loại hoa này ngộ lắm. Mùa xuân có lá, mùa hạ lá khô héo rụng mất. Tới mùa thu tự nhiên từ trong đất nhú lên mấy cái búp. Rồi theo ngày tháng cái búp lớn hơn và cao lên từ từ. Có thể cao 6- 7 tấc, búp mới nở hoa. Một khóm, có thể từ một củ gốc, ra tới bốn hay sáu cọng. Mỗi cọng cao chỉ có một búp. Ban đầu búp hé ra một đóa thôi, rồi vài ngày sau hé ra một đóa nữa, rồi từ từ có khi 4 hay 5 đóa trong một búp.

Có 3 khóm hoa Huệ và vài đóa lẻ tẻ, tất cả đều mọc bên trái pho tượng đức Quán Thế Âm, trong một khoảnh đất nhỏ kề bên bệ gạch của tượng đài. Cô kể cho các em nghe chi tiết này, chỉ là thấy “cái đang là” thôi nha. Không có suy luận thêm. Tất cả, gần như tất cả các đóa hoa Huệ đều quay mặt hướng về pho tượng Đức Quán Thế Âm. Ngộ lắm. Cô sẽ gởi ra mấy tấm hình này trong “slideshow Mùa Thu Tổ Đình”. Rồi các em cũng nhìn ngắm kỹ tượng đức Quán Thế Âm, thấy gì, cô không nói trước đâu.

Tất cả những chi tiết cô kể ra trong bài này là cô mới thấy trong năm nay. Cả hơn 15 năm ở tổ đình, thực sự đâu có ở tổ đình. Cứ mỗi tháng về vài ngày, rồi biến mất. Phong cảnh ở tổ đình chỉ lướt qua mắt cô, như người “cỡi ngựa xem hoa”. Có thấy gì sâu sắc đâu.

Có một chi tiết cũng vui vui nữa, đó là cây phượng vỹ hoa tím trong vườn.

Một hôm, có lẽ cô đang kể về hoa phượng vỹ màu đỏ ở bên Úc trồng nhiều lắm, bên lề đường. Nhìn tàng cây cổ thụ rợp hoa đỏ thắm, nhớ trường cũ. Ngày xưa, sân sau trường Gia Long có một cây phượng vỹ cổ thụ rất đẹp, tàng cây che bóng mát, bên cạnh sân chơi bóng rổ. Những buổi chiều ra đó học bài, vắng vẻ, mát rượi. Lại có một lần thấy trên internet giới thiệu Đà Lạt bây giờ trồng nhiều loại hoa phượng, màu đỏ, màu vàng, màu tím. Ước chi mình về Việt Nam ngắm hoa. Lúc đó có người nói ngay:

- Mình cũng có cây hoa phượng nè!

- Đâu? Đâu? Thiệt không?

- Đàng kia, ở góc sân đó! Đang ra hoa tím.

- A, đúng rồi. Giống y hoa ở Đà Lạt. Nhưng không giống hoa phượng vỹ màu đỏ.

Từ đó, mỗi ngày ra ngắm hoa. Chụp hình. Trong lòng vui vui, mà cũng ngẩn ngơ. Sao bao nhiêu năm qua, mình không thấy? Sao mình không biết trong vườn tổ đình có cây hoa phượng vỹ tím? Cũng đôi khi có đi dạo trong sân, sao mình không thấy nó?

Vậy nó có, với ai thấy nó. Ai không thấy nó, thì như nó không có.

Tổ Đình hàng chục năm nay vẫn đẹp, mùa xuân hoa nở khoe hương sắc, mùa hè trái cây chi chít, nào táo, nào quít, hồng dòn, hoa lựu đỏ rực, trúc đào cả trắng, cả đỏ. Lúc trước giếng nước chưa cạn, cây cối xanh tươi. Thầy trồng cả trăm ngọn thanh long, nhưng cây còn nhỏ, một năm nào đó, mùa đông Cali lạnh bất thường, thanh long chết hết. Mờ sáng hôm đó, qua cửa kính thiền đường, thấy sân gạch có một lớp mỏng tuyết hay sương trắng trải dài. Trên đầu cành lá, hoa đào cũng có sương tuyết lác đác. Vội lấy máy chụp hình ra, nắm bắt ngay cảnh hy hữu: “hoa lá Cali và tuyết”. Mấy mươi năm mới có một lần, vườn tổ đình được tuyết trắng tới thăm. Nhưng rồi một số cây và hoa tàn luôn.

Cô nhắc lại phong cảnh tổ đình những năm đó là muốn nói ngày xưa tổ đình xanh tươi hơn bây giờ, đó là thực tế. Nên mới có mấy câu thơ ngậm ngùi của ông “thiền sinh thi sĩ” ghi lại trên vách. Riêng cô, mãi tới bây giờ mới thấy tổ đình đẹp. Có muộn màng một chút, còn hơn chưa thấy.

 Bây giờ một cành cây khô trụi lá, trơ vơ giữa trời cũng thấy đẹp, một gốc cây sần sùi, đen đủi, cằn cỗi cũng thấy nó đẹp, lá khô vàng úa héo rụng đầy sân, không ai quét dọn, cũng thấy đẹp, đóa hoa không còn hương sắc, đong đưa phai tàn, cũng thấy đẹp, một đóa hoa dại, nhỏ xíu bên đường, không tên tuổi, cũng trân trọng nắm bắt hình ảnh nó. Tất cả gom lại, những hình bóng tầm thường, nhỏ nhoi, trong mảnh vườn tổ đình này, kết thành những mảnh “puzzle” có màu sắc, có đường nét, gởi tặng cho ai biết thưởng thức. Cuộc đời thênh thang ngoài kia gói ghém trọn trong mảnh vườn này. Năm nay mới nhìn thấy phong cảnh Tổ đình tươi đẹp lạ kỳ. Thiên nhiên tươi đẹp, không làm sao nói ra cho hết ý.

Nhưng tại sao hơn mười lăm năm rồi, mình vẫn ở Tổ Đình, cũng có chụp ảnh thiền sinh về tu học, có thấy phong cảnh đẹp. Nhưng sao tâm không xao xuyến, không phấn khởi, tới mức mỗi ngày ra ngắm hoa lá cây cỏ như bây giờ. Dường như mình đã thờ ơ, chỉ nhìn qua loa, mà tâm thì chưa thấy nó đẹp. 

Nhớ lúc trước, cô có một kinh nghiệm tương tự. Lúc qua Thụy Sỹ, cô mới biết cây olive. Cô Hội trưởng có một khu vườn rộng trồng nho và trồng olive ở miền nam Pháp. Sau khóa tu ở Thụy Sỹ, cô mời qua thăm vườn. Nhằm mùa nho chín, khoảng cuối tháng 9, nên cô được hái nho, nho này loại trái nhỏ, màu tím thẫm, chỉ để làm rượu. Còn olive thì đang ra trái xanh, chưa chín. Lá cây olive màu xanh đậm, lá non ở ngọn thì có màu sáng, ở xa nhìn lấp lánh như bạc, đong đưa theo gió, dịu dàng lấp lánh.

Sau đó, trở về Cali. Nhìn dọc hai bên đường phố, nhận ra có rất nhiều cây olive, trong sân nhà riêng, người ta cũng có trồng, tỉa lá thành hình tròn rất đẹp. Ủa, sao bây giờ thấy cây olive nhiều quá? Tại sao lúc trước, mình cũng ngắm hai bên đường mà không thấy? Người ta vẫn trồng, từ lâu, mình có nhìn mà sao mình không thấy!

Nhân vụ cây phượng vỹ tím, cô mới nhớ lại chuyện cây olive. Rồi lan man cô nhớ chuyện đi tìm cái gì đó, quá lâu rồi không nhớ rõ là cái chìa khóa, hay mắt kiếng? Lần đó, mình nhớ là đã cẩn thận để trong túi xách, vậy mà khi cần tìm hoài, xem ngăn này ngăn kia, không có, đi tìm chỗ khác, trong tủ, trên bàn, không thấy. Cuối cùng chịu thua, chắc là “ông Địa giấu chơi”. Xin cúng “ông” nải chuối nếu kiếm được. Rồi chầm chậm xem lại cái túi xách, thấy nó nằm yên trong đó. Sao nó lớn như vầy, ở trong ngăn này như mọi khi, mà hồi nãy kiếm hai ba lần không thấy? Không lẽ có “ông Địa” thiệt. Thôi phải cúng nải chuối cho yên tâm.

Qua mấy kinh nghiệm này, cô suy gẫm. Có phải vì mình chỉ nhìn lướt qua, nhìn bằng mắt, còn Tâm thì không có cái Biết rõ ràng. Cho nên, những tín hiệu của cảnh bên ngoài không truyền vào cơ cấu mạng lưới. Thành ra vùng Broca không có tín hiệu làm sao giải mã được. Vì vậy mình không Biết. Nên giống như mình không Thấy cảnh.

Mình không biết trong vườn tổ đình có cây phượng tím, nên mình dù có nhìn lướt qua nó, cũng không có tín hiệu rõ ràng truyền vào não bộ, nên mình không Thấy nó. Giống giống như vậy, cây olive khi xưa mình hoàn toàn không biết, nên dù mắt có lướt qua nó, cũng không có gì cho vùng Broca giải mã ra. Nên khi xưa, mình không thấy có nhiều cây olive. Cái chìa khóa cũng vậy, có thể lúc đó, tay mình lăng xăng lục lọi chỗ này chỗ kia, mà Tâm mình bối rối để ở chỗ khác, con mắt thì nhìn mà không thấy “cái đang là”, nên chìa khóa sờ sờ, nhưng não bộ không nhận được tín hiệu gì, làm sao giải mã ra. Nên mình không Biết, có nghĩa là không Thấy nó.

Vậy cái Biết là quan trọng. Nó phải đi kèm ngay đồng thời với cái Thấy, Nghe, Xúc chạm mới đúng là Thiền. Còn không có cái Biết thì dù mở mắt, hay có tai, hay có xúc chạm, cũng vô ích. Cuộc đời kỳ diệu như vậy, thiên nhiên tươi đẹp như vậy, muôn trùng màu sắc, biến hóa huyễn ảo. Vậy mà cả đời rồi không nhận ra. Sống giữa ban ngày, mà không nhìn thấy gì.

Trong thi ca thì nói: “Mờ mờ nhân ảnh, như người đi đêm”.

Người bình dân thì nói: “như người đang mộng du”.

Bây giờ cuối đời mới biết mình đã sống “một đời mộng du”.

Tổ đình, 18- 10- 2020

TN