LÀM THẾ NÀO ĐỂ ĐẠT ĐƯỢC KHÔNG TẦM KHÔNG TỨ ĐỊNH?
I. MỞ ĐẦU
Trong đạo Phật, Không Tầm Không Tứ Định là nền tảng vô cùng quan trọng của tất cả các tầng định — từ Thiền Nguyên Thủy, Thiền Phát Triển cho đến Thiền Tông.
Vì sao vậy?
Vì bất cứ ai muốn đi sâu vào thế giới thiền đều phải đi qua tầng định này. Nếu không, người tu thiền chỉ dừng lại ở hình thức — ngồi thiền mà vẫn còn bị dòng tâm ngôn, tức là những tiếng nói thầm lặng trong đầu, chi phối. Khi ấy, ánh sáng trí tuệ tâm linh không thể phát khởi; phiền não vẫn tràn ngập nội tâm.
Đức Phật sau khi chứng ngộ, đã thiết lập các tầng thiền tuần tự:
- Sơ Thiền: có tầm và tứ — tức còn suy nghĩ, còn định hướng tâm.
- Nhị Thiền: Không Tầm Không Tứ — tâm dừng hẳn sự suy luận và phân biệt.
- Tam Thiền: đạt Xả.
- Tứ Thiền: an trú trong Chánh Định.
Tầng định Không Tầm Không Tứ có tác dụng rất đặc biệt: dập tắt quán tính suy nghĩ của ý thức, giúp tâm trở nên tĩnh lặng, sáng suốt, và thanh tịnh.
Người đạt định này không còn bị kéo lôi bởi vọng tưởng. Phong thái đi, đứng, nói năng đều nhuần nhị, từ bi, hỷ xả; trí tuệ tâm linh tự nhiên tỏa sáng.
Nếu hành thiền mà không đạt được tầng định này, thì đường tu xem như chưa có lối ra. Vì sao?
Vì tâm vẫn rối, thân vẫn bệnh, sắc diện u tối, trí tuệ tâm linh không hiển lộ.
Chính vì vậy, Không Tầm Không Tứ Định được xem là mức định quan trọng nhất trong toàn bộ con đường thiền Phật giáo.
II. Ý NGHĨA SÂU XA CỦA KHÔNG TẦM KHÔNG TỨ ĐỊNH
Trên phương diện tâm lý học Phật giáo, khi đạt đến định này, ý thức ngưng hoạt động, và năng lượng biết trong sáng xuất hiện.
- Ngài Thế Thân gọi đó là Bạch Tịnh Thức hay Vô Cấu Thức.
- Ngài Chân Đế gọi là Thức thứ 9 — tầng tâm hoàn toàn thanh tịnh.
- Thiền tông gọi đó là Tánh Giác — sự biết không nhiễm ô, không khởi niệm.
Khi buông bỏ hoàn toàn tâm phân biệt và suy luận trí năng, Tánh Giác liền hiển lộ.
Người đạt được tầng định này chính là người thấy tánh, giải ngộ, tâm thanh tịnh, thân nhẹ nhàng, sắc mặt trong sáng, trí huệ bừng nở trong từng hành động, từng hơi thở, từng nụ cười.
III. KỸ THUẬT ĐẠT ĐƯỢC KHÔNG TẦM KHÔNG TỨ ĐỊNH: THẦM NHẬN BIẾT
Đức Phật dạy: “Tâm tĩnh thì tuệ sanh.”
Muốn đạt đến tâm tĩnh ấy, Hòa thượng Thích Thông Triệt hướng dẫn kỹ thuật THẦM NHẬN BIẾT — phương pháp chủ yếu giúp người tu đạt được Không Tầm Không Tứ Định.
Thầm Nhận Biết là khả năng biết mà không lời, không dán nhãn, không phân biệt.
Đó là sự trở về với tánh biết nguyên sơ — biết mà không cần nghĩ.
Khi hành giả thực hành thành công, trí năng suy luận dừng lại; thay vào đó, trực giác sáng suốt và quán chiếu của Tánh Giác bắt đầu vận hành.
Mọi hành động, lời nói, suy nghĩ đều trở nên tự nhiên, sáng tạo, không chấp ngã, không vướng mắc pháp.
IV. TIẾN TRÌNH THỰC HÀNH
Để đạt được Không Tầm Không Tứ Định, hành giả cần đi qua ba bước cơ bản:
Bước 1: Thực hành một trong ba kỹ thuật chuẩn bị
- Không định danh đối tượng (Không nói) – Khi thấy, chỉ biết là thấy; không gọi tên.
- Không dán nhãn – Không cho bất cứ hiện tượng nào một ý nghĩa hay giá trị.
- Chú ý trống rỗng – Nhìn, nghe, cảm nhận mà tâm không nắm giữ điều gì.
→ Mục đích: giúp hành giả kinh nghiệm được “biết không lời” — ban đầu có thể chỉ một phút, rồi tăng dần lên 5 phút.
Bước 2: Áp dụng kỹ thuật THẦM NHẬN BIẾT
- Khi tâm đã quen biết không lời, hãy “thầm biết” thân, tâm, cảnh đang diễn ra — biết nhẹ nhàng, liên tục, mà không khởi niệm diễn giải.
- Dần dần, trạng thái biết không lời này được duy trì 5 đến 10 phút, rồi lâu hơn, ổn định và tự nhiên.
Lưu ý quan trọng:
- Nếu đã thành tựu vững chắc một trong ba kỹ thuật ban đầu, bạn có thể duy trì biết không lời từ 1 đến 90 phút mà không cần sang bước kế.
- Nếu chưa kinh nghiệm được “biết không lời”, hãy kiên nhẫn trở lại bước đầu cho đến khi đạt ít nhất 1 phút tĩnh lặng thật sự.
V. KẾT LUẬN
Không Tầm Không Tứ Định là cửa ngõ của Thiền, là giao điểm giữa phàm tâm và thánh trí.
Khi vượt qua được lớp màn suy nghĩ của ý thức, người tu chạm đến sự yên lặng đầy sáng biết — đó là tánh giác hiện tiền.
Từ nền tảng định này, hành giả mới đủ năng lực tiến sâu vào Chánh Định, rồi Không Định, đi đến giải thoát tối hậu.
Hãy nhớ,
“Không phải nhờ suy nghĩ mà ta giác ngộ,
mà chính khi dừng lại mọi suy nghĩ,
ánh sáng giác ngộ tự nhiên hiển hiện.”
TÓM LẠI CHO NGƯỜI THỰC HÀNH
- Mục tiêu: Đạt được biết không lời → dẫn đến Không Tầm Không Tứ Định.
- Phương pháp: Không định danh – Không dán nhãn – Chú ý trống rỗng* → rồi Thầm Nhận Biết.
- Kết quả: Ý thức lặng, Tánh Giác hiển lộ, thân tâm an tịnh, trí tuệ sáng rực.
*Tham khảo 3 phương pháp nêu trên ở chương 3 – Kỹ Thuật Thực Hành bắt đầu từ trang 355: https://tanhkhong.org/images/file/0E1O0OFF2ggQAFYT/tim-hieu-va-ung-dung-thien-phat-giao-tap2-cuon2.pdf
Xin hồi hướng công đức đến khắp tất cả,
Đạo tràng Nam Cali,
Ngày 26 tháng 10 năm 2025
Tuệ Chiếu
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D178500213.-%3B)