HỘI THIỀN TÁNH KHÔNG TRUNG ƯƠNG

Thích Không Chiếu: MỘT KHÍA CẠNH VỀ TÂM

Wednesday, January 20, 202111:06 AM(View: 2207)

                                         MỘT KHÍA CẠNH VỀ TÂM
Chan Dung Thay Khong Chieu
Tôi là người ít khảo cứu về Tâm lý học, không dám lạm bàn về vấn đề rất bao la này mà xưa nay bao nhiêu bậc cao nhân thông thái đã đề cập đến cũng chưa đem lại câu trả lời thỏa đáng về sự khổ, vui của con người. Hôm nay, tôi chỉ xin nêu lên đây một khía cạnh về Tâm, đối chiếu giữa pháp thế gian và pháp Phật.

Nói về Tâm, thế gian thường cụ thể hoá nó bằng những suy tư nghĩ tưởng và những trạng thái vui buồn. Xin tạm phân tích như sau:

1-    Tâm ý, cái ý, cái suy nghĩ, tư tưởng, phân biệt, tính toán… thuộc trí năng, ý căn, ý thức.

2-    Tâm tình, tức lục dục thất tình, buồn, vui, giận, ghét v.v… thuộc xúc cảm, tình cảm.

Từ cái một đưa đến cái hai. Từ cái ý đưa đến xúc cảm, động tâm. Thông thường, chúng ta nói cái suy nghĩ là tôi, tôi suy nghĩ nên tôi hiện hữu (Descartes). Như vậy, tôi và cái tôi nghĩ tưởng là một. Do có cái ý nên có lời nói và hành động của tôi. Nếu không ý nghĩ, không nói năng, không hành động, cái gì là tôi? Như vậy, không suy nghĩ là không có tôi chăng?

Phật giáo có cái nhìn khác, thấy Tâm con ngườihai mặt: vọng tâmchân tâm. Vọng tâm là cái suy nghĩ, ý thức, trí năng… luôn luôn đi đôi với Tự ngã. Còn chân tâmtrực giác, là tánh giác, là vô ngã.

Chỗ này là chỗ khó nói, khó hiểu đây. Tất cả chúng ta đều dùng trí năng, ý thức, suy nghĩ để thấy, nghe, hiểu biết. Bây giờ phải dẹp hết những cái đó để trực nhận ra tánh giác, làm sao dẹp?

Xin tạm mượn một thí dụ: trọn đời người cũng có lúc rỗi rãi, thảnh thơi tâm trí, tâm thanh thản nhẹ nhàng, đầu óc trống trơn, không một ý nghĩ, ngồi vô tư vô lự… phút giây đó là của Tánh Giác. Tánh Giác là cái biết thuần tịnh, vật thế nào thấy y như thế đó, thấy cái đang là của vật, không thêm, không bớt, không suy luận. Tánh Giác theo khoa học là khu Kiến giải tổng quát ở phía sau bán cầu não trái. Nó kiến giải tất cả những vật thấy, tiếng nghe… trước khi suy nghĩ. Nó giúp cho giới thể thao, võ sĩ thao tác cực nhanh, cực chính xác, không cần suy nghĩ, hay đúng hơn, suy nghĩ không kịp.

Xin tạm kết luận 1: con người có hai khả năng: suy nghĩ và không suy nghĩ vẫn sống, vẫn làm việc, vẫn hiện hữu.

Phật giáo lại chứng minh, cái suy nghĩ là cái sinh diệt; những tình cảm vui buồn thì chợt có chợt mất. Người nào buồn hoài, không giây phút nguôi ngoai quên buồn, chắc khó sống.

Tại sao ý nghĩ là cái sinh diệt? Vì ý nghĩ do căn (mắt) tiếp xúc với trần (vật thấy) nảy sinh ra thức (tâm phân biệt). Bởi vậy, có đối duyên xúc cảnh thì tâm sinh; hết đối duyên xúc cảnh thì tâm diệt. Cứ thế, do ngoại trầnpháp trần, tâm trạng chuyển biến liên miên, không có phút giây tạm dừng. Vậy thì, tâm lệ thuộc vào ngoại cảnh, và nội tâm như con thuyền bị sóng nhồi. Hết bị chi phối bởi công ăn việc làm, lại gặp người, gặp vật, tối đến lên giường cũng bị cái suy tư nghĩ tưởng từ đâu đến quấy rầy không cho ngủ. Có khi còn làm ra ác mộng hãi hùng. Tâm động lâu ngày thành quán tính; trí năng, ý thức hoạt động triền miên, không dừng được, nên cả quyết rằng không thể dừng suy nghĩ được.

Chúng tôi học Thiền lại thấy khác. Phật nói mỗi người đều có chơn tâm hay chơn ngã (tức là Phật sẽ thành). Đây là tạm mượn danh từ để diễn tả. Thật ra, nó không hình tướng, không màu sắc, không thuộc tính, không phẩm chất, không có tên… Nó chỉ là cái trạng thái tâm không, tâm vô niệm, tâm như như. Thuật ngữ gọi nó là Tánh Giác, Chơn Tâm, Bản Lai Diện Mục… Nó và vọng tâmhai mặt của tâm, giống như hai mặt hình và chữ của đồng xu; thấy mặt này thì không thấy mặt kia. Có vọng tâm thì không có tánh giác. Vọng tâm dừng thì tánh giác hiển lộ.


Tạm kết luận thứ 2:
Nếu chịu khó tu tập, có thể làm chủ được vọng tâm và làm hiển lộ tánh giác.

Kinh nghiệm được tánh giác thì có nhiều kỳ diệu:

  •  Về thân: Thần kinh đối giao cảm chủ động; cơ thể cân bằng, thư giãn; có sức khoẻ tốt, bệnh tâm thể lần hồi được chữa trị.
  • Về tâm: Tâm được chuyển hoá, không hơn thua tranh chấp, nên luôn thanh thản, bình tĩnh trước mọi khó nguy, luôn an nhiên tự tại.
  • Về trí huệ: Tiềm năng giác ngộ được kích thích, trí huệ tâm linh phát triển.

Thân và tâm người như một bộ máy, sử dụng có hạn kỳ. Ít ai sống quá trăm năm. Dù có sống lâu, mà thân bệnh tật, tâm phiền não, cũng chẳng có gì thú vị. Mục đích của con người sống ở đời là để mưu tìm hạnh phúc; vậy tại sao lại hay phiền não? Tại vì ngoại cảnh chi phốinội tâm nặng trĩu đau buồn. Nói gọn lại là do Tác Ý. Nếu thấy vật mà không tác ý, nếu nội tâm gợi lại chuyện không vui mà không dính mắc thì tâm vẫn như như, an ổn. Ngược lại, hay dính mắc ngoại cảnh hoặc nội tâm, thì đám rối tư duy khởi lên, phiền não liền tiếp nối. Đó là vì tác ý. Có tác ý thì hoặc đắc ý hoặc bất như ý. Đắc ý thì theo đuổi cái vọng tưởng hoài, sinh mệt. Bất như ý thì sinh bực bội chán ghét ngay. Đàng nào cũng sinh xúc cảm. Xúc cảm làm tiết các chất ngoại tiết và nội tiết. Buồn thì chảy nước mắt, giận thì ứa gan. Người nào càng dễ cảm xúc, ngày nào cũng bị cảm xúc, thì càng mau bịnh mau già…

Như chiếc xe, khi chạy, nổ máy; khi dừng, tắt máy. Nếu nổ máy hoài, hao xăng, hư xe. Con người cũng y vậy. Khi đối duyên xúc cảnh, hệ thần kinh giao cảm hoạt động. Và phải nghỉ ngơi thì mới chuyển sang hệ thần kinh đối giao cảm được. Làm sao làm chủ được cảm xúc khi ta không làm chủ được cái ý?


Tạm kết luận 3:
Đầu mối của phiền não là ở suy tư. Nếu làm chủ được cái ý (sự suy nghĩ) thì tránh được hay giảm nhẹ phiền não.

Tâm con người thật kỳ diệu. Nó có 2 mặt: động và tịnh, hữu vivô vi.

Động là động não, là tư duy tính toán… Não bộ bị kích thích làm việc tối đa, thần kinh căng thẳng; đưa đến kiến thức, tri kiến thế gian, đồng thời cũng đưa đến lục dục thất tình, lắm bịnh, mau già. Đó là mặt thế tục, hữu vi.

Tịnh là tâm không, không lời; tế bào não dừng quán tính động, thần kinh thư giãn. Sự tĩnh lặng của tâm làm cho tri giác, trực giác bén nhạy, thấy biết rõ mọi việc, bình tĩnh giải quyết mà không khởi lên xúc cảm; luôn luôn được thư thái, an nhiên. Đó là mặt vô vi, siêu thoát.

Trước nay, chúng ta chỉ sử dụng có một bên động, nên dù có tiền của, trí thức, cuộc sống phong lưu, vẫn không thấy đâu là hạnh phúc. Thảng hoặchạnh phúc, chỉ là cái bóng, đến rồi đi.

Nếu hôm nay chúng ta nhận ra phần kỳ diệu thứ hai là bên Tịnh và hạ quyết tâm tu tập để kinh nghiệm Tánh Giác, cái bản lai diện mục ngàn đời, thì cuộc đời ta sẽ hoàn toàn đổi mới, bừng sáng niềm hạnh phúc: an lạc, tự tại, an nhiên.

Cũng một cái Tâm đó, tuỳ ta xoay chuyển. Không phải đi tìm cầu cái khôn ngoan trong sách vở, đi cầu nguyện cúng bái nơi các miếu đền, cũng không phải đi tìm quên trong các thú vui lành mạnh hay độc hại… mà có được hạnh phúc. Tất cả chỉ là thuốc an thần tạm bợ. Chỉ có cách tự mình chuyển cái tâm mình, từ vọng sang chân, từ lăng xăng, chao đảo, rộn ràng sang  an tịnh, thảnh thơi, nhàn lạc. Đó là sự thật, là khoa học, là đáng tin; và có thể tu tập được. Hạnh phúc ở trong tầm tay chúng ta.

                                                                                                              


                                                                                        Thích Không Chiếu

                                                                               (Đặc San Thiền Tánh Không, Số 3, 2000)

Send comment
Off
Telex
VNI
Your Name
Your email address
)
Sunday, March 26, 20237:30 PM(View: 133)
Đã không biết bao năm qua, mình khờ dại đi tìm “Qua khỏi vùng sương mù là xứ thần tiên”. Đã bao lần thấy vùng sương mù, bao lần mơ ước sẽ gặp xứ thần tiên, nào có gặp được. Tìm cầu bên ngoài, làm sao có xứ thần tiên. Cuối đời mới biết xứ thần tiên thiệt ở trong tâm của mình.
Friday, March 24, 202310:02 PM(View: 210)
Đức Phật tự nhận: “Như Lai chỉ là người chỉ đường, các ông phải tự đi”. Các ông phải tự đi có nghĩa là các ông thấy ra con đường rồi, cứ tiến bước một mình, không được ỷ lại nơi ai khác, con đường chánh pháp là trí tuệ của mình sẽ đưa chúng ta trở về bản tâm. Trong bản tâm, tất cả pháp đều là Phật pháp, và thế gian là cõi Phật thanh tịnh an vui.
Friday, March 24, 202310:18 AM(View: 114)
Tài sản mà đức Phật nói đây không phải là tiền bạc, vòng vàng, châu báu, mà là tài sản về tinh thần, như niềm tin bậc giác ngộ, đạo đức, trí tuệ là những thứ tài sản không bao giờ bị đánh cắp, chiếm đoạt, trừ phi chính người sở hữu tài sản tâm linh đó tự mình phá hủy chúng. Các tài sản quý báu đó có tên gọi là: Tín tài, Giới tài, Tàm tài, Quý tài, Văn tài, Thí tài và Tuệ tài.
Wednesday, March 22, 20234:26 PM(View: 301)
Không phải hễ ngộ là chấm dứt hết lậu hoặc! Vì vậy, tuy hạt ngọc đã có sẵn, nhưng ta phải nỗ lực dụng công. Vô ngôn chính là phương thức làm cho Phật tánh bật ra vậy.
Saturday, March 18, 20239:58 AM(View: 113)
Wir müssen in der Lage sein, zu erkennen, wann wir den Bedingungen folgen sollen und wann wir eventuell andere Bedingungen schaffen sollen, um im Einklang mit dem Universum leben zu können, denn wir sind die Schöpfer unseres Lebens, für jetzt und für die Zukunft.
Wednesday, March 15, 202311:03 PM(View: 432)
Thực tập phương thức làm chủ sự suy nghĩ, đó là cách ta trực tiếp huấn luyện tâm trở nên yên lặng hay trở nên thuần. Nó không lăng xăng dao động vì những chuyện thị phi (phải-trái) của thế gian.
Monday, March 13, 202311:02 AM(View: 129)
Những ai hủy phạm giới pháp mà lòng không biết tàm quý, không biết ăn năn, hối hận, không biết sám hối, không chịu từ bỏ tật xấu ác quay về với con đường thiện lương đạo đức, thì hiện tại dù họ đang sống trên đời, nhưng sống trong thống khổ, vì phải chịu trả giá những tội lỗi của họ gây ra...
Wednesday, March 8, 20238:24 PM(View: 338)
Hôm nay, thấy hoa thủy tiên nở rộ, hoa mai cũng e ấp đón gió mát, con biết mùa xuân sang. Đã tới mùa mừng sinh nhật Thầy. Thầy đã xuất hiện nơi cõi đời nhằm mùa xuân, Thầy đã thấy con đường, cũng một mùa xuân năm đó, rồi Thầy ra đi, một đêm cuối mùa đông.
Wednesday, March 8, 20238:17 PM(View: 505)
Chúng ta đang ở giữa biển nước xoáy, nếu chúng ta đứng lại nơi đó thì ta sẽ bị đắm chìm cuốn hút và chết đuối. Nếu chúng ta bước tới, cũng chỉ là loanh quanh trong biển nước xoáy thôi, bước tới hay bước lùi, có khác gì đâu, rồi cũng trôi giạt bồng bềnh trong biển đời, không ra khỏi. Vậy thì làm sao đây?
Sunday, March 5, 20239:03 PM(View: 158)
GEDANKE heißt in Chinesisch “mạt na”. Wahrscheinlich wurde es aus dem Wort “Manah oder Manas“ in Sanskrit übersetzt. “mạt na” (S: Manah) oder Gedanke bedeutet die Denkfähigkeit oder das Denkvermögen. In English heißt er “the capacity of thought”, “the thinking faculty”. In Pali bedeutet das Wort Mano der Geist oder der Gedanke. Im Abhidharma wird Manha gleichgesetzt mit Bewusstsein (viññāna) und Geist (citta, Bewusstseinszustand).
Sunday, March 5, 20239:01 PM(View: 156)
Ngày lành tháng tốt đối với người Phật tử là ngày đẹp trời, thuận lợi cho mình và cho mọi người tham dự, có thể xem là một trong những điều kiện góp phần vào kết quả chứ không phải là yếu tố tối quan trọng quyết định sự thành công hay thất bại. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.
Tuesday, February 28, 20239:06 PM(View: 424)
Chúng ta phải sáng suốt biết lúc nào nên tùy duyên, lúc nào phải tạo duyên tốt, phải biết mình sống có thuận pháp không, vì chính mình là chủ tạo ra cuộc đời của mình, trong bây giờ và mai sau nữa.
Monday, February 27, 20238:19 PM(View: 363)
Việc làm bếp đâu có khác việc tu tập. Làm bếp để sống, thì tu tập cũng để sống thôi. Cho nên những nguyên tắc để làm bếp tốt cũng là những nguyên tắc để tu tập tốt. Việc gì ta làm cũng là tu tập, con đường đời cũng là con đường tu, do nơi cái tâm của mình, nó thấy ra sao. Nó thấy ra sao, đó là cảnh giới mình đang sống.
Saturday, February 25, 20232:42 PM(View: 371)
Trời đất vô tình, vạn vật vô tình, mà vạn vật biết sống hài hòa với hoàn cảnh tự nhiên. Chúng ta có trí, có tri giác, có tình cảm, vậy phải biết sống đời thiện lành, quan sát tâm mình từng giây phút, ý nghĩ đúng, lời nói đúng, hành động đúng...
Thursday, February 23, 20237:55 AM(View: 265)
Sống ở đời ai cũng mong cầu được hạnh phúc. Hạnh phúc là gì? Các nhà tâm lý học ngày nay mô tả hạnh phúc là một trạng thái tâm lý tích cực của con người được thể hiện bởi cảm giác vui vẻ, thích thú, hài lòng trước những đầy đủ về vật chất và thoải mái về tinh thần. Nó khiến bản thân người ta cảm thấy yêu đời hơn.
Saturday, February 18, 20232:24 PM(View: 162)
Das Naturgesetz regelt alle Phänomene. Es ist gleichzeitig ihr Evolutions- und Entwicklungsgesetz. Es gründet das Universum, regelt den Ablauf des Universums, schützt und pflegt die Existenz des Universums. Die Welt ist offenbar eine wunderbare Harmonie von Idappaccayatā.
Tuesday, February 14, 20233:56 PM(View: 334)
Đọc tụng bài kinh “Bát Đại Nhân Giác” chúng ta học theo tinh thần từ bi, lấy trí tuệ làm sự nghiệp của chư Phật, chư Bồ tát. Kinh nhắc nhở chúng ta tám điều quan trọng cần phải học hỏi tu tập. Đó là phải luôn quán xét vạn pháp trong đó có tấm thân ngũ uẩn của con người không thực chất tính nên nó vô thường, khổ, không, vô ngã...
Monday, February 13, 202310:37 AM(View: 389)
Mạt na hay Ý có nghĩa năng lực của tư tưởng hay năng lực tư duy, Trong tiếng Pāli, từ mano hay Ý có nghĩa tâm hay tư tưởng, Trong tiếng Pāli, từ mano hay Ý có nghĩa tâm hay tư tưởng tương đương trong tiếng Anh là “mind” hay “thought”. Trong A Tỳ Đạt Ma (Abhidharma), mạt na dùng để chỉ đồng nghĩa với THỨC (viññāna: consciousness) và TÂM
Sunday, February 5, 20236:14 PM(View: 418)
Tánh giác không từ đâu đến. Nó không nằm trong quy luật duyên sinh của hiện tượng. Ta không thể khám phá nó khởi ra từ đâu khi có sự xuất hiện của con người trên quả đất.
Saturday, January 28, 20237:39 AM(View: 219)
Realität ist nicht 100%ig echt aber auch nicht 100%ig illusorisch. Oder „Das Gerade jetzt“ existiert, ist „echt“ und gleichzeitig „illusorisch“. Oder In der Realität ist eine Illusion vorhanden und in der Illusion existiert eine Realität.
Wednesday, January 25, 202311:14 AM(View: 543)
Định luật Y Duyên Tánh vận hành tất cả thế gian. Nó cũng là định luật biến hóa và phát triển, là sức sống mãnh liệt, đã thành lập vũ trụ, điều hành vũ trụ, và bảo vệ duy trì sức sống của vạn vật. Thế gian biểu hiện sự hài hòa tuyệt vời theo sự biến hóa khách quan của “Y Duyên Tánh”. Vậy, các bạn thân ơi, đây có phải là một bức tranh puzzle tuyệt vời không?
Tuesday, January 24, 20233:16 PM(View: 373)
Chỉ có người thực sự bước vào dòng Thánh mới kinh nghiệm được thọ thanh tịnh. Người còn nhiều dính mắc không bao giờ kinh nghiệm được nhận thức ngoài cảm giác.
Wednesday, January 18, 20237:43 PM(View: 786)
Đất trời quê hương đang vào xuân, mong gởi một món quà nhỏ tặng cho bạn tri âm, mùa xuân trong tâm mình.
Wednesday, January 18, 20237:51 AM(View: 274)
Der Buddhismus betrachtet die „Geburt“ nicht als Beginn eines neuen Lebens sondern die Geburt beginnt bereits mit dem Tod, dann folgt eine Rückkehr und eine erneute Geburt. Diesen Zyklus: Geburt und Tod, Werden und Vergehen, nennt man im Buddhismus den Daseinskreislauf (Samsara) und Alter ist ein Teil dieses Lebenskreislaufs.
Tuesday, January 17, 20231:21 PM(View: 314)
Cái gì được nhận ra đầu tiên trong một sát na, và nhận rõ cuối cùng qua những chuỗi sát na tiếp theo, là đối tượng của nhận thức.
Tuesday, January 10, 20231:01 PM(View: 447)
Thực tại là “giống như Thực” , đồng thời là “giống như Huyễn”. Đó là Trung Đạo. Nói cách khác nữa: Thực tại là không phải hoàn toàn Thực, cũng không phải hoàn toàn Huyễn. Cũng có thể nói: “Cái Đang là” vừa là “Thực” vừa là “Huyễn”.
Sunday, January 8, 20235:46 PM(View: 357)
Es gibt kein Phänomen oder Ereignis, das unabhängig und von selbst oder zufällig gebildet und entwickelt wird.
Thursday, January 5, 20239:01 AM(View: 536)
Các bạn ơi, đây cũng chỉ là một bài ghi lại chuyện sinh hoạt trong tháng 12- 2022 này, mình trở về thăm thiền viện Chân Như, ở Navasota thuộc Texas. Không thể nói là”chuyến du hóa” được vì thiền viện Chân Như là “nhà mình” mà.
Tuesday, December 27, 20223:39 PM(View: 356)
Meditation hilft der Menschen, harmonisch mit der Umwelt zu leben. Eine Harmonie zwischen Körper und Geist eines Individuums, eine Harmonie zwischen einem Individuum und anderen Individuen und eine Harmonie zwischen einem Individuum und der Natur.
Saturday, December 24, 202212:22 PM(View: 414)
... Không có cái nào độc lập và tồn tại vững chắc. Chỉ vì tất cả hiện tượng đều vô ngã, tức không thực chất tính, chúng nương tựa vào nhau mà trở thành.
Saturday, December 17, 20227:50 AM(View: 547)
Toàn thể cơ quan tâm-vật lý này ở trong luồng thường hằng như bánh xe quay không bao giờ ngưng. Nó cứ quay mãi, và cơ quan tâm-vật lý cứ trôi lăn mãi trong vòng luân hồi.
Sunday, December 11, 202210:19 AM(View: 689)
Trong 12 mắt xích, Thức (viññāṇa) và Danh - Sắc (nāma-rūpa) được xem là mắt xích cơ bản. Từ hai mắt xích này, tất cả những liên quan chủ thể-khách thể trong kinh nghiệm bình thường được phát xuất, và cấu trúc năng động cũng bộc lộ sự vận hành bên trong tâm. Thông qua chúng, sự chuyển biến của chúng ta từ vô minh đến giác ngộ có khả năng thực hiện được.
Tuesday, December 6, 20227:49 PM(View: 481)
Nội dung bài pháp ngắn này, đức Thế Tôn cho biết ở đời có bốn hạng người hiện hữu. Đó là hạng người đi thuận dòng, hạng người đi ngược dòng, hạng người tự đứng lại và hạng người khác là vị Bà-la-môn vượt qua bờ bên kia, đứng trên đất liền.
Tuesday, December 6, 20226:19 PM(View: 478)
Không có một hiện tượng nào được hình thành và phát triển mà ở trong trạng thái độc lập hay cô lập hoặc ngẫu nhiên.
Monday, December 5, 20226:51 PM(View: 385)
Das Bāhiya Sutra ist eine Lehrrede des Buddhas über die Funktionen der Naturen: die Natur des Sehens, die Natur des Hörens, die Natur des Berührens und das Nonverbale Bewusstsein.
Monday, November 28, 20226:21 PM(View: 542)
... Tưởng ám chỉ nhị nguyên chủ thể khách thể (subject-object duality). Vì nó là cái biết (knowledge) đạt được do sự cảm thấy đối tượng bên ngoài và bên trong thân xuất phát từ sự cung cấp sáu loại dữ kiện của Thọ. Sự cảm thấy này tạo thành một biểu tượng trong tâm gọi là tri giác biểu tượng...
Thursday, November 24, 20225:13 PM(View: 449)
Sống ở đời, không ai là không có bạn. Nếu không khéo, mình kết thân với những người bạn xấu, bạn ác thì cuộc đời của mình ngày càng đi vào ngỏ hẹp. Về vấn đề này, đức Phật cũng có những lời khuyên dạy cho đệ tử xuất gia và tại gia của Ngài.
Sunday, November 20, 20227:22 AM(View: 466)
Trở lại bờ này Về lại nhà xưa, Chợt thấy, ngôi nhà xưa Là chính bờ bên này.
Saturday, November 19, 20222:48 PM(View: 470)
Der Hauptgrund dieses Leidens ist, dass wir eine falsche Sicht über das Leben, über die weltlichen Phänomene und vor allem über uns selbst haben.
201,001